Manastir Gornjak pripada Eparhiji braničevskoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture. Nalazi u dolini reke Mlave, između Petrovca na Mlavi i Žagubice, 65 km jugoistočno od Požarevca, odnosno na 18 km od Petrovca ka Žagubici. Izgrađen je u periodu od 1376 do1380. godine kao zadužbina kneza Lazara. Sudeći po mnogobrojnim pomenima u istorijskim izvorima, u manastiru se živelo bez prekida. Od srednjovekovnih građevina sačuvale su se glavna manastirska crkva, posvećena Vavedenju i kapela u pećini, posvećena Svetom Nikoli.
Prema narodnoj legendi, dok je prolazio Gornjačkom klisurom sa svojom svitom, knez Lazar je, na drugoj obali Mlave, spazio ćutljivog Grigorija, sa kojim je hteo da otpočne razgovor. Kako ovaj nije hteo da pređe reku, razgovor je započet dovikivanjem, ali ometan hukom talasa. Pošto je shvatio da je knez pobožan, Grigorije je, uz pomoć molitve, utišao talase i mirno nastavio razgovor. U znak poštovanja, knez je neobičnom isposniku podigao crkvu Vavedenja presvete Bogorodice. Ova crkva najuočljivija je građevina u manastirskom kompleksu, iako je prislonjena uz samu planinsku stenu. U toj steni, do koje vodi oko 50 stepenika, nalazi se kapela koju je Grigorije posvetio Svetom Nikoli. Za vreme turske vlasti, prvi braničevski subaša, Ali-beg Mihaloglu, uselio se u ovu teško pristupačnu kapelu, pretvorivši je u svoj lični stan.U prošlom veku, manastir Gornjak pretvoren je u umobolnicu, a jedno vreme služio je i kao zatvor za osuđenike, među kojima je bilo i popova. Za vreme Drugog svetskog rata, 1942. godine, u njega se uselila nemačka vojska i tu ostala do kraja rata. Nakon oslobođenja, manastir je držala Jugoslovenska armija, da bi ga 1953. godine vratila Braničevskoj eparhiji. Na predlog vladike braničevskog Ignjatija, SPC je ovaj manastir pretvorila u ženski, nakon čega se u njega uselilo sestrinstvo iz Makedonije, koje nije želelo da ostane u okviru Makedonske pravoslavne crkve.
Manastir Gornjak je u poslednja dva veka imao veoma učene monahe. Sava, iguman gornjački polovinom prošlog veka, bio je stalni profesor beogradskog Liceja, a Dositej (Novaković) je izabran za timočkog episkopa. U ovom veku sinđel Serafim (Palajda) bio je diplomirani teolog, a iz ovoga je manastira završio osnovnu školu, bogosloviju i fakultet Sava (Andrić), episkop braničevski (1991—1993).
Manastir Gornjak još uvek daje najbolje izdanke Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi, pa je tako odlukom episkopa požarevačko-braničevskog dr Ignatija od februara ove godine dužnost starešine manastira Gornjak obavljao visokoprepodobni protosinđel Petar (Bogdanović), sabrat manastira Tumana, koji je u decembru hirotonisan za vikarnog episkopa topličkog i izabran za vikara Patrijarha srpskog Porfirija.
Autor: RedPortal
