Šest hiljada godina stariji od Stounhendža, hram Gobekli Tepe milenijumima odoleva zubu vremena na bregu u jugoistočnoj Turskoj, a naučnici su počeli da otkrivaju njegove misterije tek u prošlom veku.
Poznat je kao najstariji primer monumentalne arhitekture, nastao oko 9600. p. n. e. - 8200. p. n. e. (7 milenijuma pre Keopsove piramide u Gizi), koja je ujedno i najstarija verska građevina na svetu.
Foto: Wikipedia.org
Najverovatnije su ga podigli lovci-sakupljači kao jedno od prvih trajnih svetilišta na svetu, a zajedno sa obližnjim, nešto mlađim, svetištem Neva Kori, trajno je promenio razumevanje evroazijskog neolita. Naime, od 1994. godine ga sistematski istražuju turski i nemački arheolozi koji su utvrdili da je religija, a ne isključivo poljoprivreda i stočarstvo kako se do tada mislilo, bila preduslov prelaza iz mezolita u neolit.
Arheolozi Univerziteta u Čikagu su otkrili Gobekli Tepe 60-ih godina prošlog veka, ali su dugo smatrali da je reč o vojnoj stražarnici iz vremena Vizantije. Međutim, Klaus Šmit, istraživač Nemačkog arheološkog instituta, utvrdio je 1994. godine da su ploče pronađene na ovom lokalitetu nastale mnogo ranije nego što se mislilo.
On je 1995. godine sa svojim timom započeo sistematsko istraživanje zahvaljujući kojem je pronašao nekoliko prstenova kamenja, a geomagnetsko snimanje je pokazalo da ih ima najmanje dvadeset i da su, naizgled, poredđani nasumično, bez nekakvog reda.
Foto: Wikipedia.org
Svi krugovi su istog oblika i načinjeni od krečnjačkih stubova u obliku džinovskih klinova ili velikih slova T. Monoliti od kojih se sastoje su izrazito veliki, a najviši je bio visok 5,4 metra i težio je 16 tona. Njihova površina je ukrašena raznovrsnim reljefima životinja (škorpije, veprovi, lavovi, lisice, zmije i stilizovani delovi ljudi tako da ceo stub izgleda poput čoveka s pojasom), neki grubo uklesani, a drugi simbolični i precizno izvedeni. Monoliti su bili povezani niskim kamenim zidovima, a u sredini svakog prstena nalaze se dva viša stupa čiji su tanji krajevi postavljeni u žlebove usečene u tlu.
Oko lokaliteta nisu pronađene naseobine i sve upućuje da je ovaj kompleks delo radnika koje su s divljači (čije su brojne kosti pronađene) hranili lovci-sakupljači iz udaljenih koliba. Prema Šmitu, dokaz da je skupina sakupljača hrane izgradila veliki hram dokaz je da je organizovana religija mogla nastati pre poljoprivrede i drugih vidova civilizacije.
Foto: Wikipedia.org
Šmit je Gobekli Tepe smatrao centralnom lokacijom za kult mrtvih i da su tamo izrezbarene životinje kako bi zaštitile mrtve. Iako još nisu pronađene grobnice ili grobovi, Šmit je verovao da grobovi i dalje treba da budu otkriveni u nišama smeštenim iza zidova svetih krugova. Godine 2017. prijavljeno je otkriće ljudske lobanje sa urezima, protumačeno kao pružanje dokaza za novi oblik neolitskog kulta lobanje.
IZVOR: YT / Geographics
Autor: redportal.rs
