Dok se ljudska civilizacija razvijala na mnogim mestima širom sveta, prvi put se pojavila pre hiljadama godina na drevnom Bliskom Istoku.
Prvi gradovi, prvo pismo i prve tehnologije poreklom su iz Mesopotamije. Ime Mesopotamije potiče od drevne grčke reči za "zemlju između reka". To se odnosi na reke Tigar i Eufrat, dvostruke izvore vode za region koji se uglavnom nalazi u granicama današnjeg Iraka, ali je takođe obuhvatio delove Sirije, Turske i Irana.
Prisustvo tih reka imalo je mnogo veze sa tim zašto je Mesopotamija razvila složena društva i inovacije poput pisanja, razrađene arhitekture i vladinih birokratija. Redovno plavljenje duž Tigra i Eufrata učinilo je zemlju oko njih posebno plodnom i idealnom za gajenje useva. To ga je učinilo glavnim mestom za neolitsku revoluciju, takođe nazvanu poljoprivredna revolucija, koja se počela odvijati pre skoro 12.000 godina.
Ta revolucija je transformisala ljudski život širom planete, ali u Mesopotamiji je taj proces započeo. Ljudi koji su gajili biljke i pripitomljavali životinje, mogli su da ostanu na jednom mestu i formiraju stalna sela. Na kraju su ta mala naselja prerasla u rane gradove, u kojima su se razvile mnoge karakteristike civilizacije - poput koncentracije stanovništva, monumentalne arhitekture, komunikacije, podele rada i različitih socijalnih i ekonomskih klasa.
Ali na pojavu i evoluciju civilizacije u Mesopotamiji uticali su i drugi faktori - posebno promene klime i prirodnog okruženja, koji su primorali stanovnike regiona da se postanu organizovaniji kako bi se snašli.
Civilizacija se nije razvila na potpuno isti način u celom regionu. Urbana društva su se samostalno razvila u Donjoj Mesopotamiji, području današnjeg južnog Iraka, gde se nalazila rana civilizacija Sumera, i Gornjoj Mesopotamiji, koja uključuje Severni Irak i deo današnje zapadne Sirije.
Jedan od faktora koji je pomogao da se civilizacija razvije na oba mesta bila je klima Mesopotamije, koja je pre 6 000 do 7 000 godina bila vlažnija od one koja je danas na Bliskom istoku.
Najraniji gradovi južne Mezopotamije razvili su se na obodima velike močvare koja je pružala obilje prirodnih resursa za izgradnju (trska) i hranu (divljač i riba), sa vodom lako dostupnom za navodnjavanje malih razmera koja se mogla organizovati na lokalnom nivou i nije zahtevao nadzor velikih državnih struktura.
Pored toga, močvara je pružila vezu sa morskim putevima u Persijskom zalivu, što je omogućilo ljudima koji su živeli na jugu da vremenom razviju trgovinu na daljinu sa drugim mestima. U Gornjoj Mezopotamiji kiša je bila dovoljno pouzdana da poljoprivrednici nisu morali da navodnjavaju mnogo. Takođe su imali pristup planinama i šumama, gde su mogli loviti divljač i seći drveće za drvo. Njihova područja takođe su imala kopnene puteve do mesta na severu iza planina, gde su mogli dobiti materijale poput opsidijana, vrste stena koja se može koristiti u nakitu ili za izradu alata za sečenje.
Glavni usevi ranih mesopotamskih farmera bili su ječam i pšenica. Ali, takođe su stvorili vrtove u senci palmi datulja, gde su gajili široku paletu useva, uključujući pasulj, grašak, sočivo, krastavce, praziluk, zelenu salatu i beli luk, kao i voće poput grožđa, jabuka, dinja i smokava. Takođe su muzli ovce, koze i krave da bi napravili puter, i zaklali ih mesa.
Na kraju je poljoprivredna revolucija u Mesopotamiji dovela do onoga što se opisuje kao sledeći veliki korak u razvoju civilizacije, urbana revolucija. Pre otprilike 5000 do 6000 godina u Sumeru su sela evoluirala u gradove. Jedan od najranijih i najistaknutijih bio je Uruk, ozidani grad sa 40 000 do 50 000 stanovnika. Drugi su uključivali Eridu, Bad-tibiru, Sipar i Šurpak. Razvijeni Sumeri razvili su najstariji sistem pisanja, kao i sofisticirana umetnost, arhitektura i složene vladine birokratije za nadzor poljoprivrede, trgovine i verskih aktivnosti. Sumer je takođe postao leglo inovacija, jer su Sumerani otkrili pronalaske koje su razvili drugi drevni narodi, od grnčarstva do tkanja tekstila, i smislili kako da ih rade u industrijskim razmerama.
U međuvremenu je Gornja Mezopotamija razvila svoja urbana područja poput Tepe Gavra, gde su istraživači otkrili hramove od opeke sa zamršenim udubljenjima i pilastrima, i pronašli druge dokaze o sofisticiranoj kulturi.
Klimatske promene su možda imale ulogu u razvoju mezopotamske civilizacije. Otprilike oko 4.000 p.n.e. Klima je polako postajala suva, a reke nepredvidivije, močvara se povukla iz Donje Mesopotamije, ostavljajući za sobom naselja koja su sada okružena zemljištima koja je trebalo navodnjavati, zahtevajući dodatni rad i možda veću koordinaciju.
Pošto su morali da rade više i organizovanije da bi preživeli, Mesopotamijci su postepeno razvijali složeniji sistem vlasti. Birokratski aparat koji se prvi pojavio da upravlja dobrima i ljudima i hramovima u močvarnim gradovima sve je više postajao oruđe kraljevske moći koja je svoje opravdanje nalazila u podršci bogova, ali i u svojoj sposobnosti da se stvari urade.
To je sve dovelo do razvoja društvene strukture u kojoj su elite ili prinuđivale radnike ili su se zapošljavale obezbeđujući obroke i nadnice. U određenom smislu, čuveni sumerski agrarni sistem, njegovi gradovi-države i s tim povezana kontrola zemljišta, resursa i ljudi delimično su rezultat prilagođavanja ljudi na nepovoljnije uslove, jer je bogatstvo močvara počelo da postaje sve oskudnije.
Suprotno tome, u Gornjoj Mesopotamiji ljudi su se nosili sa sušnijom klimom krećući se u suprotnom smeru socijalno. U ovom području razvile su se manje složene društvene organizacije, koje su se oslanjale na sela i njihovu solidarnost malog obima. Mesopotamija je na kraju zabeležila uspon carstava kao što su Akad i Vavilonija, čiji je glavni grad Vavilon postao jedan od najvećih i najnaprednijih u drevnom svetu.
Arheolozi pronašli najstariji novac u Evropi
Autor: redportal.rs
