I danas je ovaj deo Beograda dosta neistražen i građani nisu dovoljno upoznati sa njegovom istorijom
Da li se ikada čuli za Miocenski sprud i da li znate šta je to? Da li ste znali da ispod Tašmajdana postoje veliki tuneli korišćeni tokom Drugog svetskog rata, ali i antičke pećine iz kojih je vađena ruda? 🤔
O svemu tome vodimo razgovor za Redportal.rs saNemanjom Glišićem, predsednikom Centra za očuvanje i zaštitu životne sredine,koji se bavi očuvanjem Miocenskog spruda na Tašmajdanu. Na početku nas je zanimalo šta je i čime se bavi Centar za zaštitu i očuvanje životne sredine 👇🏻
Centar za očuvanje i zaštitu životne sredine je nevladino i neprofitno udruženje, osnovano 2017. godine na neodređeno vreme radi ostvarivanja ciljeva u oblasti zaštite, očuvanja i unapređenja životne sredine i podizanja nivoa ekološke svesti 😅.
Centar je objavio publikaciju o zaštićenim prirodnim dobrima Beograda, pa nas je zanimalo koja još postoje i koji je njihov značaj za Beograd? 🤔
Na naše veliko zadovoljstvo, Grad Beograd – Sekretarijat za zaštitu životne sredine od samog početka su prepoznali značaj izrade monografije „Zaštićenih prirodnih dobara Grada Beograda”. Zahvaljujući njima, publikacija je uvidela svetlost dana 2018. godine. Radeći na ovom projektu, uvideli smo koliko prirodnog bogatstva Grad Beograd poseduje, ali isto tako koliko truda i rada Sekretarijat za zaštitu životne sredine ulaže da se to bogastvo sačuva i unapredi.
Zaštićena prirodna dobra kao što su Kosmaj, Avala, Košutnjak, Bojčinska šuma, Ratno ostrvo, Zemunski lesni profili, kao i mnogi drugi, nemerljivo su blago Grada Beograda, koji su, zahvaljujući Sekretarijatu zaštite životne sredine i njihovim upravljačima, ponos i dika celog grada. Zbog velike zainteresovanosti publikacija je prevedena na engleski i nemački jezik 📚📖.
Kada građanima pomeneš Miocenski sprud Tašmajdan, koja im je prva reakcija, da li znaju?
Kada smo počeli da proučavamo zaštićena prirodna dobra 2018. godine, sva geološka nasleđa u Beogradu su za nas bila veliko iznenađenje. Niko od naših saradnika nije imao predstavu o kakvom kulturnom istorijskom bogatstvu je reč. S obzirom da je Centar za očuvanje i zaštitu životne sredine 29. novembra 2021. godine dobio na upravljanje od Grada Beograda Miocenski sprud Tašmajdan, jedna od glavnih stvari je upravo bila popularizacija ovog područja, koji se nalazi u samom centru grada, te zbog specifične lokacije nije uopšte poznat.
Šta je, u stvari, Miocenski sprud Tašmajdan i koji je njegov značaj? 🤔
Spomenik prirode Miocenski sprud Tašmajdan proglašen je zaštićenim područjem kao geološki profil izrađen od organogeno-sprudnih krečnjaka badenske starosti, koji je nastao kao sprud radom crvenih kolonijalnih algi, korala foraminfera i kolonijalnih životinja brioza, a sadrži mnogobrojnu fosilnu faunu. Ostatak kamenoloma Miocenskog spruda Tašmajdan predstavlja jedino materijalno svedočanstvo prethodnog perioda u urbanom razvoju ovog dela Beograda i kao takav ima nemerljivu kulturno-istorijsku vrednost.
Foto: Ustupljene fotografije
Kakva je veza između Spruda i Panonskog mora? 😅
Poznato je da je sprudni krečnjak, otkriven eksploatacijom kamena na Tašmajdanu, sličan tzv. lajtovačkom krečnjaku iz Bečkog basena. On predstavlja jedan od glavnih facijalnih tipova badenskih naslaga u Panonskom basenu, uključujući i okolinu Beograda, i ima veliki naučni značaj. Ako se uzmu u obzir i činjenice da je otkriven u samom centru grada, gde zbog decenijske urbanizacije gotovo da i nema prirodnih izdanaka stena, sama ova činjenica govori kakav istorijski značaj ima ova lokacija.
To znači da možemo reći da Srbija i dalje ima Panonsko more? 😁
Na neki način, ali nema mnogo vode. 😅
Ako bismo hteli da se okupamo u Panonskom moru, onda da dođemo na bazen Tašmajdan? 😎
Sa bazena možete da gledate Sprud i vidite pojaseve nekadašnjeg mora.
Foto: Ustupljene fotografije
Šta je Tašmajdanska pećina i od kojih delova se sastoji? 😎
Tašmajdanska pećina sastoji se od 3 dela: antički rudnik, nemačko sklonište i prirodna pećina. Za vreme Rimljana iz pećine je vađen kamen koji je služio za gradnju antičkih kuća, palata, sarkofaga, grobnica, hramova, vodovoda… Za vreme Turaka ova pećina je bila poznatija kao „Šalitrena pećina”. Dobila je taj naziv zbog izuzetno kvalitetne šalitre od koje se pravio barut. Tokom 19. veka mesto je služilo kao sklonište od turskih i austrougarskih topova. Glavni ulaz u ovaj deo pećine nalazi se kod zgrade RTS-a.
Foto: Ustupljene fotografije
Drugi deo pećine je tzv. Lerova pećina, sklonište nekadašnjeg Vermahtovog generala i inicijatora 6-aprilskog bombardovanja Jugoslavije Aleksandera fon Lera. Po nekim procenama, u ovom delu moglo je da boravi 1000 ljudi. Sklonište je imalo dovoljno vode i hrane da je moglo da prehranjuje vojnike narednih 6 meseci. Priča se da je ovde Gestapo zatvarao najozloglašenije zatvorenike. Treći deo kompleksa predstavlja prirodnu pećinu smeštenu ispod restorana „Šansa”. Ona se pominje i u spisima austrougarskog putopisca Feliksa Kanica koji je u Srbiji boravio između 1860. i 1864. godine.
Koliki deo pećine je neistražen i da li će se istraživanja nastaviti?
Nažalost, na to nemamo odgovor.
Na koji način se Sprud održava? 🤔
Spomenik prirode Miocenski sprud Tašmajdan nalazi se na teritoriji Grada Beograda, u Ulici Ilije Garašanina 28, na području Gradske opštine Palilula, katastarska parcela 1953/2 KO Palilula. Oivičen je ulicama: Aberdarevom, Ilije Garašanina i Beogradskom, a u pravcu zapada se naslanja na Tašmajdanski park, koji izlazi na Bulevar kralja Aleksandra.
Ukupna površina zaštićenog područja iznosi 2 ha 46 a i nalazi se u državnoj svojini. Na zaštićenom području ustanovljeni su režimi zaštite I, II i III stepena. Režim zaštite prvog stepena površine od 12 a obuhvata padinu, vidljivi deo spruda od otvorenog plivališta do objekta vodovoda. Režim zaštite drugog stepena površine 43 a obuhvata padinu između gornje ivice spruda do ivice parka Tašmajdan, delove stena ispod tribina stadiona i podzemne prostorije („Lerovo sklonište” i nevalorizovane srednjovekovne hodnike). Režim zaštite trećeg stepena površine 1,90 ha obuhvata preostali deo zaštićenog prirodnog dobra koji nije obuhvaćen režimom zaštite prvog i drugog stepena.
U režimu zaštite prvog stepena, koji obuhvata najvrednije delove prirodnog dobra, sprovodi se stroga zaštita samog prirodnog dobra – Spruda – kroz maksimalno očuvanje postojećeg stanja, sa zabranom bilo kakvog smanjenja njegove vidne ili ugrađene površine. U režimu zaštite drugog stepena sprovodi se aktivna zaštita, te se mogu izvoditi intervencije u cilju restauracije i ukupnog unapređenja zaštićenog područja bez posledica po primarne vrednosti staništa, populacije, ekosistema, obeležja predela i objekata geonasleđa, obnavljanja tradicionalne delatnosti uz korišćenje prirodnih resursa na održiv i strogo kontrolisan način ☝🏻. Na području za koji je predviđen režim trećeg stepena primenjuje se proaktivna zaštita, što podrazumeva da se mogu realizovati aktivnosti u cilju restauracije, revitalizacije, uređenja objekata kulturno-istorijskog nasleđa i ukupnog unapređenja zaštićenog područja 😁.
Da li građani mogu obići Sprud? I kada? 🙋♀️
Građani u svakom trenutku mogu da nam se obrate na našem sajtu www.miocenskisprudtasmajdan.rs ili na naš telefon 063/433-935, gde će u dogovoru sa nama utanačiti obilazak zaštićenog prirodnog dobra Miocenski sprud Tašmajdan. Želja nam je da kroz predavanja stručnih lica ukažemo posetiocima i svim zainteresovanim licima o kom prirodnom bogatstvu je reč.
Foto: Ustupljene fotografije
Koliko objektivno građani poznaju ovaj deo istorije Beograda? 🤔
Nažalost, jako slabo. I to se, svakako, mora promeniti. Želimo ovom prilikom da preporučimo knjigu „Beograd ispod Beograda” i da se beskrajno zahvalimo autorima knjige, koji su svojim dugogodišnjim radom mnogo učinili na popularizaciji ove teme 😍.
Koji slični spomenici prirode postoje u Beogradu?
Spomenici geološkog nasleđa u Beogradu: Zemunski lesni profil, Lesni
profil kapela u Batajnici, Senonski sprud Mašin majdan, Morski neogeni sprud
– Kalemegdan.
Centar za očuvanje i zaštitu životne sredine je nevladino i neprofitno udruženje, osnovano 2017. godine na neodređeno vreme radi ostvarivanja ciljeva u oblasti zaštite, očuvanja i unapređenja životne sredine i podizanja nivoa ekološke svesti 😅.
