U ovim zgradama u BEOGRADU nalazili su se ZATVORI tokom DRUGOG SVETSKOG RATA 😱

Svakodnevno prolazimo pored njih, a ne znamo njihovu mračnu istoriju 😨

Beograd je pod okupacijom u Drugom svetskom ratu bio od 12. aprila 1941. do 20. oktobra 1944. godine, a kao najznačajniji grad u ovom delu okupirane Evrope je bio i sedište štaba nemačke Komande Jugoistoka. U toku ovog perioda, kroz njega je prošlo nekoliko stotina hiljada vojnika različitih formacija, zarobljenika, talaca...

Okupacione vlasti su mnogih beogradskim zdanjima promenile predratne namene, dok su neka zadržala svoja ranija svojstva.

Zgrada Uprave grada Beograda, poznata kao Glavnjača, nalazila se na mestu današnjeg Prirodno-matematičkog fakulteta na Studentskom trgu. Baš kao što je i pre rata služila kao zatvor, istu namenu imala je i tokom okupacije. Zanimljivo je da će Glavnjača, iako teško oštećena u borbama za oslobođenje grada, kasnije biti sedište Odeljenja za zaštitu naroda (OZNA) i da će se u njoj održavati suđenja visokim nemačkim oficirima.

Foto: Filip Pejković

Kako je Glavnjača oštećena i u Aprilskom ratu, Uprava grada je još 1941. izmeštena u zgradu na adresi Obilićev venac 4, a u njoj se našlo i sedište tada osnovane Specijalne policije. Na vrhu zgrade se nalazio i zatvor, poznat kao Mansarda, gde je većina zatvorenika bila u lošem zdravstvenom stanju.

Specijalna policija je imala i svoj zatvor osnovan 1942. godine koji se nalazio u bivšoj kasarni u Đušinoj ulici. Zatvor je nastavio sa radom i nakon rata kao istražni zatvor. Danas je u ovom zdanju smešten Rudarsko-geološki fakultet.

Odmah po okupaciji, nemačke policije su se smestile u zgradu prekoputa bioskopa Zvezda u Ulici kralja Milana. Obližnju zgradu Okružnog suda u Aleksandrovoj ulici 5 (danas: Trg Nikole Pašića), koja više ne postoji, iskoristili su za osnivanje svog zatvora. Upravo su u dvorištu ove zgrade streljani rodoljubi čija su beživotna tela zatim obešena na Terazijama u cilju zastrašivanja stanovništva.

Foto: Filip Pejković

Ratnički dom, odnosno današnji Dom Vojske Srbije, bio je sedište Gestapoa tokom čitavog perioda okupacije. U podrumu ovog zdanja nalazile su se ćelije za pritvorenike, a oni su iz njih posle saslušanja odvođeni u Banjički logor.

U kasarni 18. pešadijskog puka Jugoslovenske vojske na Banjici organizovan je logor sa dvostrukom, kvislinškom i nemačkom upravom. Radio je do samog kraja rata i tu su zatvarani partizani i četnici, članovi njihovih porodica, Jevreji, intelektualci, drugi politički zatvorenici i razni kriminalci.

Foto: Filip Pejković

U prvim mesecima okupacije, na području Beograda su delovali logori Topovske šupe (od avgusta do 12. decembra 1941) i Milišićeva ciglana.

Na Starom sajmištu, na levoj obali Save, nalazio se Jevrejski logor Zemun (Semlin Judenlager) od decembra 1941. do maja 1942. godine. Najpre je služio za smeštaj Jevreja, koji su likvidirani i dušegupkama i sahranjivani u masovnim grobnicama u Jajincima.

Od maja 1942. godine, logor je prihvatao i druge zarobljenike, taoce, partizane, četnike, izbeglice, kao Prihvatni logor Zemun. Prestao je sa radom usled savezničkog bombardovanja u julu 1944. godine.