Prvi srpski arhiepiskop Sava Nemanjić preminuo je 1236. godine u bugarskom gradu Trnovu, a njegov bratanac kralj Stefan Vladislav je stričeve mošti preneo u manastir Mileševa gde su čuvane do 1594. godine.
Zbog ustanka Srba u Banatu koji je predvodio vršački episkop Teodor Nestorović, čiji su učesnici prema određenim izvorima nosili barjak sa likom Svetog Save, veliki vezir Kodža Sinan-paša je odlučio da kazni Srbe tako što će Savine mošti javno spaliti. Prema većini istraživača, Kodža Sinan-paša je bio poreklom iz albanske katoličke porodice, dok je ruski istoričar i diplomata Ivan Jastrebov verovao da je bio srpskog porekla. 📜
Pitanje mesta na kojem su mošti Svetog Save spaljene bilo je važno za srpske istoričare u 19. veku. Osnovno polazište svih istraživača bilo je da su mošti spaljene na mestu sa kojeg se plamen mogao videti na banatskoj strani. U potragu se uključio i izdavač Gligorije Vozarević, počasni član Društva srpske slovesnosti, koji je 1847. godine, uveren da je pronašao to mesto, postavio drveni krst, a čitav kraj po njemu uskoro dobija naziv Vozarev krst. Kako je drveni krst propadao usled vremenskih neprilika, obnavljan je u nekoliko navrata sve do 1933. godine kada je Društvo Sveti Sava podiglo kameni krst crvene boje, te se ovaj kraj Beograda do danas zove Crveni krst. ☦️
Foto: REDPORTAL.RS/N.R.
Na 300. godišnjicu spaljivanja moštiju, odnosno 1894. godine, pojavila se inicijativa da u Beogradu bude podignut saborni hram posvećen Svetom Savi. Sama ideja je starija najmanje dve decenije i potekla je od Matije Bana, Srbina katoličke vere. Opšte mišljenje bilo je da su mošti spaljene na Vračaru, ali kako je Vračar nekada obuhvatao znatno širi prostor nego danas, bilo je teško odrediti tačnu lokaciju. Mada je većina istoričara smatrala da se radi o Čupinoj umki na Tašmajdanu, javnost je najviše podržala ideju da se hram podigne na vračarskom platou, gde se danas nalazi.
S druge strane, još 1930. godine pojavila se rasprava Mirka Dragovića pod naslovom Sveti Sava nije spaljen. Analizirajući istorijske izvore, Dragović je tvrdio da se mošti Svetog Save čuvaju u manastiru Ždrebaonik, budući da tamo postoje mošti svetitelja bez ruke, a zna se da je jedna ruka Svetog Save sačuvana.
Foto: Redportal.rs/N.R.
Autor: redportal.rs
